Mniej czy wiecej?

  Podobno ludzie wybieraja racjonalne rozwiazanie dopiero po wyprobowaniu wprzody wszystkich innych mozliwosci. Tak tez mowi mi moje zyciowe doswiadczenie rozciagajace sie na dwa kontynenty, dwa diametralnie rozniace sie systemy polityczne oraz pare lat dyskusji z moimi czytelnikami na bobolowisku. Dlatego tez nie bylem wcale zdziwiony gdy po napisaniu uprzedniego artykulu (http://bobolowisko.blogspot.com/2012/11/granice-wzrostu-i-inne-pytania.html ) jeden z czytelnikow zapytal pogodnie co byloby zlego w tym gdyby ludnosc Naszej Ciezko Doswiadczonej Ojczyzny  podwoila sie osiagajac gestosc powierzchniowa populacji rowna tej jaka wystepuje w Niemczech. Dla przypomnienia podaje, ze obecna gestosc zaludnienia w Polsce wynosi 123 osoby na km^2 i wielkosc ta mozemy porownac z gestoscia zaludnienia w NRF wynoszaca 229 osob/km^2 czyli prawie dwa razy wiecej (scisle 1.9 razy). Oba kraje maja zblizona pojemnosc biologiczna wynoszaca 2 ale rozne odciski stopy ekologicznej wynoszace dla Polski 4 a dla Niemiec 5 (patrz http://www.footprintnetwork.org/en/index.php/GFN/page/footprint_for_nations/).  Tak wiec Polska posiada obecnie dwa razy wiecej ludnosci niz moze to utrzymac jej terytorium a Niemcy sa przeludnione  az 2.5 raza. Nic wiec dziwnego, ze od stuleci Niemcy patrza na Polske wylacznie jako na teren swojej przyszlej przestrzeni zyciowej, ktora z biegiem czasu przypadnie im w udziale jesli tylko uda im sie zlikwidowac lub przynajmniej przerzedzic  tubylcza populacje. "Jedz do Polski. Twoj samochod juz tam jest!" mowi dowcipne i wspolczesne haslo niemieckich biur podrozy uogolniajace wyraznie obserwowana tendencje polskich i cyganskich gangow kradnacych pojazdy niemieckich obywateli aby sprzedac je potem w Polsce czy na Ukrainie. Drugim mozliwym rezerwuarem przestrzeni zyciowej dla Niemiec byla i jest Francja o gestosci zaludnienia 117 osob na km^2 i biologicznej pojemnosci rownej 3. Francuski odcisk stopy ekologicznej wynosi 5 co oznacza, ze Francja jest przeludniona 1.7 raza a wiec w nieco mniejszym stopniu niz Polska. Stosunki francusko-niemieckie byly tradycyjnie napiete przed rokiem 1950 i stad wynikala wojskowa wspolpraca pomiedzy II RP i Francja w okresie przed II Wojna Swiatowa. Obecnie sytuacja ta ulegla zmianie gdyz Niemcy powrocily do tradycyjnej doktryny "Drang nach Osten" i staraja sie utrzymywac z Francja stosunki wystarczajaco dobre aby nie utworzyla sie kolejna sytuacja zmuszajaca ich do walki na dwa fronty.

    Pozornie wydawaloby sie racjonalnym aby zastosowac do ludnosci prawo Clapeyrona odnoszace sie do gazow idealnych (w tym do gazow powierzchniowych)  a mowiace, ze cisnienie gazu wyraza sie wzorem p=nkT (gdzie n jest gestoscia populacji, k to stala uniwersalna a T temperatura) i argumentowac, ze granice panstw nie ulegna przesunieciu wtedy gdy cisnienia populacyjne po obu stronach sa jednakowe. Problem w tym jak zdefiniowac temperature populacji ludzkiej. W teorii gazow iloczyn kT jest proporcjonalny do sredniej energii czasteczki gazu w populacji. Dla potrzeb demografi wydaje sie rozsadnym aby zidentyfikowac owa srednia energie obywatela za pomoca jakiegos wskaznika opisujacego stopien jego cywilizacji,  dobrobytu, inteligencji oraz wydajnosci pracy. Taka role moze pelnic na przyklad PKB realny (w zlocie) przeliczony na glowe obywatela. Przyjmujac taki wskaznik trudno nie zauwazyc, ze owa demograficzna temperatura obywatela niemieckiego jest znacznie wyzsza od temperatury obywatela Polski. W konsekwencji cisnienie populacji niemieckiej jest historycznie znacznie wyzsze niz polskiej co gwarantuje przesuniecie granic ukladu niemieckiego na wschod. I to wlasnie obserwujemy  z uplywem czasu. Zwiekszenie powierzchniowej gestosci populacji polskiej powinno istotnie dzialac hamujaco na ten proces i tak byloby gdyby nie fakt, ze obecnie maleje tez systematycznie temperatura demograficzna polskiej populacji, ktora staje sie coraz prymitywniejsza i ubozsza. Samo zas zwiekszanie liczby prymitywow zyjacych w danym habitacie nie gwarantuje przetrwania tej populacji w walce o byt z populacja nawet mniej liczna ale o wyzszej temperaturze demograficznej.
    Dowodzi tego historia podboju obu Ameryk, ktore zostaly oddane we wladanie cywilizacji rasy bialej przez stosunkowo nieliczna ekipe dobrze uzbrojonych i zorganizowanych grup europejczykow. Podobnie bylo zreszta na terenie Prus wschodnich gdzie cywilizacyjna misja Zakonu Krzyzackiego zetknela sie z przewazajacymi liczebnie ale nie cywilizacyjnie plemionami Prusow, Estow czy Litwinow. Te procesy trwaja  nadal w swiecie wspolczesnym czego doskonalym przykladem jest rozwijajaca sie po II Wojnie Swiatowej inwazja osadnictwa zydowskiego na terenie arabskiej Palestyny.

    Przewaga liczebna ma swoje dobre strony w pewnych sytuacjach geopolitycznych. Pozwolila ona na przyklad przetrwac Chinom imperialnym w stanie polkolonialnym w okresie ekspansji zamorskich posiadlosci mocarstw europejskich XIX wieku albo czasowo przezwyciezyc parcie na wschod ze strony III Rzeszy umozliwiajac nawet wzglednie krotki okres ekspansji terytorialnej sowieckiego imperium po II Wojnie Swiatowej. Ogolnie jednak rzecz biorac Historia wskazuje na przewage jakosci nad iloscia zwlaszcza zas jest tak w sytuacji gdy ilosc z racji samego swego istnienia staje sie obciazeniem dla populacji a nie motorem jej rozwoju. Obecna sytuacja w Polsce zmierza do utworzenia na jej aktualnym terytorium kraju pol-kolonialnego bedacego rynkiem zbytu dla niemieckiej metropolii oraz gospodarka pomocnicza dla ekonomii niemiecko-francuskiej czy wloskiej. Jest to status zblizony do istniejacego swego czasu w brytyjskich Indiach (British Raj) gdzie takze dozwolono istnienie lokalnej administracji calkowicie uzaleznionej od dyspozycji brytyjskich gubernatorow i oficerow politycznych. Podobna zreszta role gral PRL i jego pseudo-polska administracja w czasie istnienia Imperium Sowieckiego.

       Celem takiego polkolonialnego ukladu jest kompletne podporzadkowanie gospodarcze, militarne  i polityczne kraju od zewnetrznego suwerena. Mocarstwowa polityka  niemiecka polega na wywolaniu permanentnego uzaleznienia krajow podporzadkowanych i ich elit od zewnetrznych platnosci w formie synekur imperialnych, dotacji oraz "wspolnych" projektow, ktorych realizacja zalezy od dobrej woli metropolii kontrolujacej. Jedna z nich w Polsce jest obecny program rozbudowy sieci drog szybkiego ruchu, dla ktorych faktycznie nie ma zadnego uzasadnienia jesli chodzi o potrzeby  wewnetrznej gospodarki kraju.  Te kosztowne, rujnujace biosfere i zuzywajace mase polskiego rolniczego terenu inwestycje maja na celu ulatwienie szybkiego przerzucenia wojsk i towarow na kierunku glownego natarcia czyli na byle rosyjskie dominia zachodnie.  Ostatnia panika polskiego rzadu na wiadomosc, ze oczekiwane dotacje UE, na ktorych w zasadzie mialo opierac sie przyszle istnienie gospodarcze Polski, moga nie byc uchwalone dowodzi najlepiej jak daleko poszedl stopien polskiego uzaleznienia od niemieckiej jalmuzny.

   Ja zas jestem nieco zdezorientowany sprzecznymi sygnalami jakie wysyla ku powszechnej uciesze polski rzad i inne instytucje sluzby publicznej. Z jednej strony premier osobiscie zacheca obywateli do energicznijszego rozplodu podajac jako przyczyne nadciagajaca kleske wyplat emerytalnych dla staruszkow.
Z drugiej jednak strony niewidzialna reka rynku usprawnia polska gospodarke przez coraz szersze stosowanie likwidacji jednostek przemyslowych  oraz rolniczych. W jaki sposob zmiejszanie liczby stanowisk pracy moze powodowac jednoczesne zmniejszenie istniejacego juz bezrobocia oraz zwiekszenie przychodow skarbu panstwa tego jakos nikt nie jest w stanie wytlumaczyc. Powiekszanie populacji to bowiem nie tylko problem znalezienia dla niej zatrudnienia ale takze zwiekszenia powierzchni zabudowanej aby nowym obywatelom zapewnic dach nad glowa oraz dobra powszechnego uzytku. Nie bez znaczenia tez bedzie proporcjonalne zwiekszenie liczby odpadkow cywilizacyjnych, z ktorymi nawet obecnie nie jestesmy w stanie sobie poradzic. Druga zabawna niekonsekwencja jaka zauwazam w Wiadomosciach telewizyjnych jest fala wspolczucia dla osob terminalnie chorych, ktorym Ministerstwo Zdrowia odmawia prawa do przedluzajacych zycie ale drogich lekarstw czy tez dla ciezko chorych na czesto nieuleczalne choroby pacjentow  Centrum Zdrowia Dziecka. Z prawnego punktu widzenia osoby, ktorym naleza sie swiadczenia z NFZ zawarly z ta instytucja umowe o swiadczeniach zdrowotnych, ktora, o ile wiem nie, zawierala sprecyzowanych ograniczen co do wysokosci swiadczen ubezpieczyciela czy tez zakresu procedur leczniczych. W takiej sytuacji osoby uprzednio ubezpieczone maja pelne prawo do tego aby zadac przyslugujacych im swiadczen w pelnym zakresie. Dopiero przyszle generacje pacjentow moga  byc postawione przed  zmodyfikowana umowa o ubezpieczenie zdrowotne zawierajaca sprecyzowane ograniczenia odpowiedzialnosci NFZ co do wysokosci swiadczen oraz rodzaju uslug medycznych.

   Powracajac jednak do obserwacji o spoznionej reakcji na ostrzezenia ekologiczno-demograficzne zamieszczam powyzej  wykres przedstawiajacy oczekiwany w latach 70-tych ubieglego wieku przebieg podstawowych wielkosci demograficznych i ekonomicznych przygotowany w Massachusetts Institute of Technology przez Forrestera i Meadwos-ow. Ponizej zas mamy wyniki przewidywan zmodyfikowanego modelu swiata wykonane w roku 2004 przez nieco zmodyfikowana grupe demografow szkoly "Granic wzrostu" ("Limits to Growth") . W pierwszym modelu wykonanym w roku 1972 na zlecenie Klubu Rzymskiego swiat znajdowal sie jeszcze w stanie pozwalajacym na podjecie decyzji o ograniczeniu populacji oraz zmniejszeniu eksploatacji biosfery. Pozwoliloby to na wejscie w stan stacjonarny odpowiadajacy z grubsza biologicznej pojemnosci Ziemi. Niestety niemal zadne z zalecen zamieszczonych w ksiazce nie zostalo wprowadzone w zycie i w efekcie jestesmy juz obecnie w stanie "przestrzelenia" trajektorii rozwoju stacjonarnego przekraczajac pojemnosc biologiczna Ziemi mniej wiecej poltora raza. W tej chwili nie ma juz mowy o wzglednie lagodnej korekcie ewolucji systemu swiatowego. Zmiany zostana wymuszone przez deficyt podstawowych zasobow, zanieczyszczenie srodowiska oraz przeludnienie. Jesli porownamy oba wykresy to zobaczymy, ze sa one bardzo podobne do siebie jakosciowo. Oba modele przewiduja osiagniecie populacji maksymalnej gdzies pomiedzy rokiem 2000 a 2050 oraz ostre zaostrzenie sie kryzysu zaopatrzenia (w zywnosc i surowce) gdzies w latach 20-tych obecnego wieku. Jak z tego widac nawet najlepsze naukowe przewidywania nie sa w stanie sklonic ludzkosci do zachowan, ktore musialyby ich zmusic do rezygnacji z pewnych wygod czy przyjemnosci. Tylko sila w formie konfliktu zbrojnego czy tez klesk zywiolowych moze skorygowac nadmierny wzrost i oczekiwania populacji, ktora jak rak niszczy srodowisko w ktorym zyje.

Literatura
D. H. Meadows, D.L. Meadows, J. Randers "Beyond the Limits", 1992
D. Meadows, J. Randers, D. Meadows "Limits to Growth -the 30-Year Update", 2004